Trong thư viện dù là thư viện trường học, thư viện cộng đồng hay thư viện gia đình kệ sách luôn giữ vai trò then chốt. Một hệ thống kệ sách không chỉ giúp lưu trữ, bảo quản sách hiệu quả mà còn định hình không gian, tạo nên cảm hứng đọc và nghiên cứu. Tuy nhiên, để lựa chọn được kích thước kệ sách thư viện phù hợp không hề đơn giản. Nó đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng giữa công năng sử dụng, độ bền, an toàn và thẩm mỹ. Bài viết này của Hải Nam Home sẽ cung cấp cho bạn những thông tin chuyên sâu về kích thước tiêu chuẩn, các yếu tố ảnh hưởng và mẹo bố trí, giúp bạn dễ dàng thiết kế hoặc lựa chọn kệ sách cho thư viện của mình.
Tại sao cần quan tâm đến kích thước kệ sách thư viện?
Giúp lưu trữ sách hiệu quả, khoa học
Mỗi thư viện có số lượng và chủng loại sách rất khác nhau. Việc chọn sai kích thước kệ có thể dẫn tới việc sách xếp chồng lên nhau, bị méo mó, hoặc không đủ chỗ đặt, gây rối mắt, khó tra cứu. Một kệ sách thư viện có kích thước phù hợp sẽ:
- Giúp phân loại sách rõ ràng theo từng chủ đề, thể loại, thuận tiện cho việc tra cứu.
- Tận dụng tối đa không gian mà vẫn đảm bảo khoảng cách lấy sách dễ dàng.
- Giảm áp lực tải trọng lên đợt, tránh võng, gãy kệ.
Đảm bảo an toàn cho người dùng
Kệ sách quá cao, quá nặng hoặc không cân đối dễ có nguy cơ đổ ngã, đặc biệt khi ở nơi đông người qua lại. Nếu không thiết kế đúng kích thước (hoặc không bắt chặt vào tường), các tai nạn như kệ đổ vào người có thể xảy ra. Với các thư viện có trẻ nhỏ, điều này càng cần được ưu tiên.
Tạo không gian đẹp mắt, chuyên nghiệp
Thư viện hiện đại không chỉ là nơi lưu trữ mà còn là điểm đến học tập, khám phá tri thức và thư giãn. Một dãy kệ sách có chiều cao, chiều sâu, khoảng cách đợt hợp lý sẽ tạo cảm giác thông thoáng, nhịp điệu và đồng bộ, nâng tầm giá trị không gian.
Tổng hợp kích thước kệ sách thư viện phổ biến
Trên thực tế, không có một kích thước vàng duy nhất áp dụng cho mọi thư viện. Dưới đây là các thông số tiêu chuẩn đã được áp dụng rộng rãi, phù hợp với hầu hết thư viện trường học, công cộng hay thư viện tư gia.
Chiều cao kệ
- Kệ thấp (từ 1m – 1.4m): Phù hợp với thư viện thiếu nhi hoặc không gian nhỏ. Giúp trẻ dễ dàng tự lấy sách, phát huy tính tự lập. Ngoài ra, còn cho phép tầm mắt quan sát toàn không gian, không bị kệ che khuất.
- Kệ trung (1.6m – 1.8m): Đây là kích thước được nhiều thư viện trường học và thư viện gia đình chọn. Chiều cao này vừa đủ để người lớn lấy sách ở tầng trên mà không cần dùng thang.
- Kệ cao (2m – 2.2m): Tối ưu lưu trữ theo chiều đứng, thường dùng cho thư viện lớn, lưu trữ khối lượng sách đồ sộ. Tuy nhiên cần kết hợp bậc thang chuyên dụng và lắp neo tường để tránh đổ ngã.
Chiều rộng (bề ngang mỗi module kệ)
Phổ biến nhất là 80cm – 100cm/module, giúp kệ chắc chắn, không bị quá dài dễ võng. Một số thư viện lớn có thể ghép liền các module để tạo dãy dài 3 – 5m.
Chiều sâu (độ sâu đặt sách)
25cm – 30cm: Đây là độ sâu tiêu chuẩn cho sách khổ A4 hoặc sách bìa cứng thông thường. Đảm bảo đặt sách thẳng hàng mà không bị thừa thãi không gian phía sau. Đối với kệ chuyên tạp chí, truyện tranh có thể dùng độ sâu 20cm – 22cm, gọn nhẹ hơn. Riêng sách atlas, từ điển cỡ đại có thể dùng kệ sâu 35cm.
Khoảng cách giữa các đợt
Thường từ 28cm – 35cm, tùy loại sách. Nếu sách khổ lớn (catalog, tài liệu nghiên cứu), khoảng cách có thể lên đến 40cm. Nên chọn kệ có đợt di động (có lỗ tăng giảm) để linh hoạt điều chỉnh.
>>> Xem thêm: Khám phá các mẫu kệ sách treo đẹp tăng thẩm mỹ cho không gian nhà bạn
Tiêu chuẩn thiết kế kích thước kệ sách thư viện
Khi thiết kế hoặc lựa chọn kệ sách cho thư viện, bạn nên tuân thủ các tiêu chuẩn phổ biến để đảm bảo an toàn, công năng và tính thẩm mỹ. Dưới đây là các thông số liệt kê cụ thể, được tổng hợp từ kinh nghiệm thực tế cũng như tham khảo theo tiêu chuẩn thiết kế thư viện (ISO, IFLA):
- Chiều cao tổng thể của kệ: Dao động từ 1.800mm (1.8m) đến 2.200mm (2.2m). Kệ cao quá 2.2m cần có thang chuyên dụng để lấy sách và bắt cố định vào tường để tránh đổ ngã.
- Chiều rộng mỗi module kệ: Thường từ 800mm – 1.000mm (0.8 – 1m). Nếu dài hơn, nên chia thành các module nhỏ để tránh võng, sập đợt khi đặt sách nặng.
- Chiều sâu (bề mặt đặt sách): Chuẩn từ 250mm – 300mm (25 – 30cm). Riêng kệ tạp chí, sách thiếu nhi có thể sâu khoảng 200mm – 220mm.
- Khoảng cách giữa các đợt (khoang sách): Trung bình 300mm – 350mm (30 – 35cm). Với sách khổ lớn (từ điển, atlas), có thể tăng lên 400mm để tránh gò bó.
- Khoảng cách lối đi giữa các dãy kệ: Tối thiểu 900mm để một người đi qua thoải mái. Tốt nhất nên từ 1.200mm trở lên, thuận tiện cho 2 người tránh nhau, đẩy xe sách hoặc di chuyển thiết bị.
- Độ dài đợt (mặt ngang mỗi ngăn): Không nên vượt quá 1.000mm để tránh võng, cong theo thời gian. Nếu muốn dài hơn, nên dùng thêm trụ giữa để gia cố.
- Chiều dày ván đợt: Đợt gỗ công nghiệp thường dày từ 18mm – 25mm tuỳ tải trọng. Đợt thép sơn tĩnh điện thường mỏng hơn nhưng chịu lực tốt hơn.
Các yếu tố ảnh hưởng khi chọn kích thước kệ sách thư viện
Diện tích mặt bằng
- Với thư viện nhỏ <30m², nên dùng kệ cao, hẹp để tiết kiệm không gian sàn. Tuy nhiên vẫn phải đảm bảo lối đi tối thiểu 0,9m.
- Với thư viện >100m², có thể bố trí xen kẽ kệ thấp và kệ cao, tạo không gian mở, thông thoáng.
Loại sách lưu trữ
- Sách giáo khoa, tiểu thuyết, sách văn học: kệ sâu 25cm, khoảng đợt 30cm.
- Từ điển, báo chí đóng bìa, luận án: cần đợt cao hơn, sâu hơn để không ép méo gáy sách.
- Truyện tranh, sách thiếu nhi: nên dùng kệ thấp, khoảng cách đợt nhỏ (25cm) để trẻ tự chọn sách.
Mật độ người sử dụng
- Thư viện trường học đông học sinh nên bố trí nhiều lối đi, tránh chen chúc.
- Thư viện cá nhân, số người ít có thể tận dụng góc tường, kệ âm tường để tiết kiệm diện tích.
Phong cách và kiến trúc
- Thư viện cổ điển hay dùng kệ gỗ tự nhiên cao, cầu kỳ, tạo cảm giác sang trọng.
- Thư viện hiện đại ưa chuộng kệ sắt sơn tĩnh điện, module linh hoạt dễ di chuyển, tháo lắp.
>>> Xem thêm: Giá sách cây – Giải pháp lưu trữ sáng tạo, tô điểm không gian sống
Gợi ý bố trí kệ sách thư viện để tối ưu không gian
Một số cách bố trí kệ sách phổ biến giúp thư viện luôn ngăn nắp và khoa học:
- Song song: Các dãy kệ đặt song song nhau, lối đi giữa đảm bảo từ 90cm – 120cm. Cách này phù hợp thư viện lớn.
- Vuông góc (grid): Tạo lối đi chéo giúp tầm nhìn mở hơn, giảm cảm giác nhàm chán.
- Kệ áp tường: Tận dụng tối đa không gian, dùng cho thư viện nhỏ hoặc gia đình.
- Kệ đảo giữa phòng: Dùng kệ thấp (dưới 1.4m) để không cản tầm nhìn, tăng sự thân thiện, giao tiếp.
Ngoài ra luôn để lối đi chính rộng hơn các lối phụ (1.2 – 1.5m). Không kê kệ chắn cửa sổ, cửa chính để không gian thông thoáng, tận dụng ánh sáng tự nhiên.
Kích thước kệ sách thư viện là yếu tố cơ bản nhưng lại ảnh hưởng rất lớn đến công năng, sự an toàn và vẻ đẹp tổng thể. Việc lựa chọn sai có thể khiến không gian trở nên bí bách, không lưu trữ được hết số sách cần thiết, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ đổ ngã nguy hiểm. Nếu cần một không gian thực sự chuyên nghiệp, bạn có thể nhờ đến các đơn vị thiết kế thư viện chuyên biệt để được tư vấn, lên bản vẽ 3D và chọn kích thước tối ưu nhất.
Leave a Reply